Synjun á bótarétti sjálfstætt starfandi einstaklings

Nr. 1 - 2003

Úrskurður

Hinn 29. janúar 2003 kvað úr­skurð­ar­n­efnd at­vinnu­leysis­bóta upp svohljóðandi úr­skurð í máli nr. 1/2003.

Máls­at­vik og kæru­efni

 

1.

 

Málsatvik eru þau að úthlutunarnefnd atvinnuleysisbóta fyrir Norðurland vestra ákvað á fundi sínum þann 25. nóvember 2002 að synja umsókn A frá 1. nóvember 2002 um atvinnuleysisbætur.

Í bréfi úthlutunarnefndar til A dags. 26. nóvember s.l. svo og rökstuðningi nefndarinnar dags. 9. desember 2002 er ákvörðun nefndarinnar rökstudd með vísan til 6. og 7. gr.  reglugerðar nr. 740/1997 um bótarétt sjálfstætt starfandi einstaklinga þar sem segir að einstaklingar með opið virðisaukaskattnúmer eigi ekki samtímis rétt á atvinnuleysisbótum.

 

2.

A kærði ákvörðun út­hlutunar­nefndar til úr­skurð­ar­nefndar at­vinnu­leysis­bóta með bréfi, dags. 20. desember 2002 og gerir kröfu um að úrskurður nefndarinnar verði  felldur úr gildi, honum verði greiddar atvinnuleysisbætur frá 1. nóvember 2002.  A segir í bréfi sínu að úrskurður úthlutunarnefndar feli í sér brot á 2. gr., 6. tölul 5. gr. og 16. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997, 75. og 76. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944, 7, 10., 11., 12., 13., 20. og 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, auk 10.gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir nr. 13/1997. 

A segist hafa verið launamaður, hann hafi verið í tryggingagjaldskyldri vinnu og bótahlutafall hans sé 96%.  Að auki reikni hann sér laun fyrir vinnu í eigin þágu á jörð sinni tímabilið apríl til september að upphæð kr. 100.000 á mánuði.   Erlingur segist vera skógarbóndi og um sé að ræða virðisaukaskattskylda starfsemi.  Hann segist hafa sótt um atvinnuleysisbætur sem launamaður fengið höfnun þar sem hann sé með opið virðisaukaskattnúmer. Með því að neita honum um atvinnuleysisbætur er hann missti launavinnuna hafi úthlutunarnefndin brotið á honum jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr 38/1997.  Þar sem úthlutunarnefnd hafi ekki kannað núverandi tekjur hans áður en ákvörðun var tekið hafi nefndin brotið rannsóknareglu 10. gr. stjórnsýslulaga.  Honum hafi  ekki verið gefinn kostur á að tjá sig og því hafi verið brotinn á honum andmælaréttur skv. 13. gr. stjórnsýslulaga.   Að auki telur A að meðalhófsregla 12 gr. stjórnsýslulaga hafi verið brotin, en samkvæmt reglunni skal stjórnvald því að taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að er stefnt verður ekki ná með örðu og vægara móti.

A segir í bréfi sínu að hann hafi upphaflega fengið afhent röng lög og að honum hafi enn ekki verið afhent rétt lög og það sé brot á leiðbeiningarskyldu sem lögfest er í 7. gr. stjórnsýslulaga.  Ákvörðun úthlutunarnefndar hafi verið send honum án rökstuðnings, getið hafi verið um heimild til að óska eftir rökstuðningi en ekki getið um 14 daga frest til þess.  Þar með hafi verið brotið gegn 20. gr. stjórnsýslulaga.  Í rökstuðningi nefndarinnar sé að hluta til ekki vísað til þeirra réttarreglna sem ákvörðun er byggð á eða þeirra meginsjónarmiða sem ráðandi voru við matið og telur A þetta vera brot á 22. gr. stjórnsýslulaga.  Að lokum heldur A því fram að 10. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir hafi verið brotin, hann hafi skráð sig atvinnulausan þann 1. nóvember s.l. en ekki hafi komið fram á heimasíðu Vinnumálastofnunar sem hefur að geyma skráningu atvinnulausra eftir sveitarfélögum að neinar breytingar hafi orðið á fjölda skráðra atvinnulausra í heimabyggð hans við þau mánaðarmót.

 

Niður­staða

1.

Samkvæmt 1. mgr. 1. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997, eiga launamenn og sjálfstætt starfandi einstaklingar, sem verða atvinnulausir, rétt á bótum úr Atvinnuleysistryggingasjóði samkvæmt því sem fyrir er mælt í lögum þessum, enda séu þeir í atvinnuleit og fullfærir til vinnu.

Sam­kvæmt 2. mgr. 1. gr. laga um at­vinnu­leysis­tryggingar nr. 12/1997 er fé­lags­mála­ráð­herra veitt heimild til að setja nánari reglur um hvaða skil­yrðum sjálf­s­tætt starf­andi einstaklingar skulu full­nægja til þess að njóta bóta úr sjóðnum. Segir í ákvæði þessu að m.a. skuli settar reglur um hvaða skil­yrðum menn verða að full­nægja til þess að teljast sjálf­s­tætt starf­andi og vera at­vinnu­lausir. Í 6. gr. reglu­gerðar nr. 740/1997 um bóta­rétt sjálf­s­tætt starf­andi einstaklinga úr At­vinnu­leysis­trygginga­sjóði segir orðrétt:

Sjálfstætt starfandi einstaklingur telst vera atvinnulaus, þegar hann uppfyllir öll eftirtalin skilyrði:

1. Er hættur rekstri, sbr. 7. - 10. gr.,

2. hefur ekki tekjur af rekstri,

3. hefur ekki hafið störf sem launamaður,

4. er sannanlega í atvinnuleit og er reiðubúinn að ráða sig til allra almennra starfa,

5. hefur tilkynnt lok rekstrarins til opinberra aðila, sbr. 7. gr.

            Í 7. gr. er kveðið á um að til að tilkynning um lok rekstrar teljist fullnægjandi þurfi hún að bera með sér að:

1.  Lok sjálfstæðrar starfsemi hafi verið tilkynnt launagreiðandaskrá Ríkisskattstjóra og

2.  virðisaukaskattskyldri starfsemi hafi verið hætt.

2.

Í  5. gr. reglugerðarinnar er kveðið á um þá meginreglu að árstíðabundin stöðvun starfsemi eða tímabundin hlé vegna verkefnaskorts eða af öðrum ástæðum veiti sjálfstætt starfandi einstaklingum ekki rétt til atvinnuleysisbóta.

3.

Mál þetta snýst í fyrsta lagi um það hvort kærandi hafi lagalega stöðu sjálfstætt starfandi einstaklings og ef svo er hvort hann eigi sem sjálfstætt starfandi einstaklingur rétt til atvinnuleysisbóta.  Í öðru lagi snýst málið um hvort brotið hafi verið gegn ákvæðum stjórnsýslulaga við afgreiðslu málsins þannig að valdið geti ógildi ákvörðunar.

Kærandi byggir kröfu sína á því að vinna hans sem launamaður veiti honum rétt til atvinnuleysisbóta.  Hann hefur að eigin sögn samhliða launavinnu sinni og eftir að hann missti launavinnuna rekið sjálfstæða starfsemi á jörð sinni við skógrækt.  Vegna þessarar starfsemi þarf hann að hafa virðisaukaskattnúmer. Af skóræktinni hefur hann tekjur og hann reiknar sér endurgjald vegna hennar í sex mánuði á ári, kr. 100.000 fyrir hvern mánuð eða kr. 600.000 á ári.  Samkvæmt upplýsingum frá skattstjóra í Norðurlandsumdæmi vestra hefur kærandi verið skráður á grunnskrá virðisaukaskatts frá árinu 1997 að telja með virðisaukaskattsnúmer vegna nytjaskógræktar.  Tekjur samkvæmt rekstraryfirliti vegna þessa voru rekstrarárið 2000 kr. 2.702.252 og rekstrarárið 2001 kr. 4.195.698.  Að auki hefur kærandi samkvæmt upplýsingum skattstjóra verið skráður á grunnskrá virðisaukaskatts frá upptöku virðisaukaskatts árið 1990 með opið virðisaukaskattsnúmer vegna hrossaræktar.  Rekstrartekjur skv. rekstraryfirliti rekstrarárið 2000 eru kr. 640.154, en rekstrarárið 2001 kr. 566.316.

 Kærandi hefur samkvæmt þessu lagalega stöðu sjálfstætt starfandi einstaklings eins og hún er skilgreind í 1. mgr. 1. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997.  Samkvæmt lögum ætti hann því að eiga rétt á atvinnuleysisbótum ef hann uppfyllir önnur skilyrði laganna, m.a. skilyrði 1. mgr. 1. gr. laga 12/1997 um að teljast atvinnulaus.   Reglugerð um bótarétt sjálfstætt starfandi einstaklinga nr. 740/1997, sem sett er skv. heimild í 2. mgr. 1. gr. laga um atvinnuleysistryggingar kveður eins og áður segir á um hvaða skilyrðum sjálfstætt starfandi einstaklingar verða að fullnægja til að teljast atvinnulausir.  Samkvæmt 6. og 7. gr. reglugerðarinnar verður sjálfstæðri starfsemi að hafa lokið, þ.e. einstaklingur verður að hafa hætt rekstrinum.  Hvenær reksturinn telst vera hættur segir svo nánar í nefndum greinum.  Kærandi uppfyllir ekki þessi skilyrði, m.a. með því að vera með opin virðisaukaskattnúmer.  Samkvæmt því sem að framan segir um réttarstöðu sjálfstætt starfandi einstaklinga er það niðurstaða úrskurðarnefndar atvinnuleysisbóta að kærandi sé ekki atvinnulaus í skilningi laganna og að umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur uppfylli þar af leiðandi ekki skilyrði laga um rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta.   Ber af þeim sökum að staðfesta úrskurð úthlutunarnefndar.

 

4.

Hvað varðar meint brot á stjórnsýslulögum nr. 37/1993 við afgreiðslu málsins er það mat úrskurðarnefndar að ekki sé um þá ágalla á málsmeðferðinni að ræða að valdi ógildi ákvörðunar úthlutunarnefndarinnar.  Því er hafnað að um sé að ræða brot á rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga.  Samkvæmt þeim gögnum sem nefndin aflaði sér var kærandi með opinn sjálfstæðan atvinnurekstur á sama tíma og hann sótti um atvinnuleysisbætur og gat ekki fært sönnur á að þeim rekstri hefði verið hætt eða hann framseldur öðrum. A gat komið að öllum sínum sjónarmiðum í málsmeðferðinni og lagt fram frekari gögn.  Hann hafði m.a. bréflega samband við nefndina 2. des. 2002 er hann fór fram á skriflegan rökstuðning. Varðandi brot á jafnræðisreglu gildir það sama fyrir alla umsækjendur um atvinnuleysisbætur.   Reglugerð 740/1997 gildir þannig fyrir alla einstaklinga í sjálfstæðri starfsemi sem ekki er felld undir önnur lög.  A var í sambandi við nefndina og sendi henni m.a. bréf dags. 2. desember með beiðni um rökstuðning.  Hvað varðar leiðbeiningarreglu 20. gr. stjórnsýslulaga virðast fyrir mistök í fyrstu hafa verið vísað í röng lög, en það síðar leiðrétt.  Þó ekki hafi verið getið um frest til að fá ákvörðun rökstudda verður ekki séð að það hafi valdið kæranda lagaspjöllum.  Að öllu þessu athuguðu þykja ekki vera þeir annmarkar á ákvörðunarferli úthlutunarnefndar atvinnuleysisbóta samkvæmt stjórnsýslulögum að valdið geti  ógildi ákvörðunarinnar.

Úr­skurðar­orð:

            Ákvörðun út­hlutunar­nefndar at­vinnu­leysis­bóta fyrir Norðurland vestra frá 25. nóvember um synjun á umsókn A um atvinnuleysisbætur er staðfest.  

Úr­skurð­ar­n­efnd at­vinnu­leysis­bóta

Frið­jón Guðröðarson

for­maður

Árni Benedikts­son                                            Benedikt Davíðs­son

Til baka